Neden 'Çok Yaşa' Denir?

Hapşıran bir kişiye 'çok yaşa' demek adeti hemen hemen
her kültürde vardır. Anlam olarak biraz değişik de olsalar sonuçta aynı kapıya
çıkarlar. Hapşıranlara İngilizlerin 'God bless you', Almanların 'gesundheit',
İtalyanların 'felicita' deme adetlerinin kökeni, hapşırmanın kişi için önemli
bir tehlike olduğuna inanılan çok eski zamanlara gider.

İnsanlar asırlar
boyu yaşamın sebebinin ruh olduğuna, ruhun ise insanın başı içinde olduğuna,
hapşırmanın bu hayati güce zarar verebileceğine inandılar. Hapşırmanın soğuk
algınlığı ile ilişkili olması bu inanış; güçlendirdi. İnsanlar hapşırıklarını
tutabilmek için her yolu denediler.

Milattan önce dördüncü yüzyılda
Aristo ve tıbbın babası sayılan Hipokrat'ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın
başın yabancı maddelere karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler. Hapşırma
bir hastalığın başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için
hapşırana 'uzun yaşa', 'sağlıklı yaşa' gibi sözlerin söylenmesi adeti bu
zamanlarda başladı.

Yaklaşık yüz yıl sonra Romalılar hapşırmanın iyi bir
şey olduğuna, insanı hastalıktan koruduğuna, hapşırığı tutmanın hastalığın
kuluçkaya yatmasına belki de ilerde ölüme sebep olabileceğine inandılar. Artık
hapşıranlara 'tebrikler' veya 'iyi şanslar' deniliyordu.

Hapşırana 'çok
yaşa' denilmesinin kökeni birçok kültürde bu şekilde olmasına rağmen bir
Hıristiyanlık deyimi olan 'God bless you' (Tanrı seni takdis etsin) cümlesinin
kökeni ayrıdır. Altıncı yüzyılda İtalya'da bulaşıcı ve öldürücü veba
hastalığının tüm şiddeti ile başlaması ve bu hastalığın belirtisinin kronik
hapşırma olması nedeniyle, hapşıranlara 'God bless you' denilmesi Papa
tarafından yasa olarak yayınlanmış ve mecbur kılınmıştır.

Bu yasa ile
ayrıca hapşıranın çevresinde 'God bless you' diyecek kimse yoksa, o kişinin
kendi kendisine 'God help me' (Tanrı yardımcım olsun) demesi de tavsiye
edilmiştir.

Genelde 'çok yaşa' diyene 'sen de gör' yani 'sen de benim
yaşamımı görecek kadar çok yaşa' denilmesi de adettendir. Hapşırana 'çok yaşa'
deyince hapşırmanın kesileceğine inananlar da vardır.